Thứ Năm, 29 tháng 12, 2011

NGHIÊN CỨU KHOA HỌC THEO KIỂU

“GÀ ĐẺ TRỨNG VÀNG”
(Bài gửi đăng báo Người Lao động)
Đối với các trường Đại học lớn, hoặc các trường Đại học Dân lập (hoàn toàn tự chủ về chương trình và kinh phí đào tạo) hoạt động nghiên cứu khoa học (NCKH) là linh hồn, là điều kiện sống còn để nhà trường thể hiện đẳng cấp, khẳng định chất lượng và thương hiệu của mình trong quá trình đào tạo các ngành nghề.
Tuy nhiên, ở một số trường phụ thuộc vào ngân sách địa phương hoặc mới được “nâng cấp” lên Đại học thì hoạt động cao quí này lại là một “gánh nặng” và từ lâu cái linh hồn tội nghiệp này đã mắc phải một căn bệnh kinh niên, không hiểm nghèo nhưng lại rất khó trị. Đó là bệnh “thành tích” hoặc tệ hơn nó mang tính hình thức, đối phó, “tự lừa dối minh” và “lừa dối nhà nước”…
“Chuyện Đùa như Thật” đã diễn ra ở một trường đang được nâng cấp kể trên. Từ nhiều năm nay, NCKH của trường này chỉ nhằm để đối phó với định mức lao động 500 tiết trong một năm cho một giảng viên theo quy chế của Bộ GD-ĐT. “Giải pháp tình thế” cho cái định mức “khó nhai” này, ông Hiệu trưởng, Chủ tịch Hội đồng Nghiên cứu khoa học (HĐNCKH) đã đề ra một “sáng kiến” – Ông chủ trương tất cả mọi giảng viên một năm phải soạn một “bộ đề thi” cho một học phần đang trực tiếp giảng dạy để đưa vào “Ngân hàng đề thi” của Phòng Đào tạo. Hay quá! Từ cái ngân hàng này, Phòng Đào tạo và nhà trường sẽ đánh giá được chất lượng việc dạy và học một cách khách quan! Thế là tất cả các thạc sĩ, tiến sĩ, cử nhân đều bò ra mà soạn đề. Người chịu khó chỉ việc lôi các bộ đề cũ ra sữa chữa đôi chút và chỉ gõ máy tính trong một vài ngày là xong, người cẩn thận thì thủng thỉnh hoàn thành trong một vài tuần. Tệ hơn, có giảng viên 3 năm liền soạn đi soạn lại tới 3 lần “Bộ đề thi Lịch sử văn minh thế giới” và lại còn sao chép hàng chục đề từ một đề tài “Bộ đề thi Lịch sử văn minh thế giới” của một đồng nghiệp đã nghỉ hưu…Ông Hiệu trưởng tâm đắc lắm, các giảng viên cũng thở phào nhẹ nhõm vì không phải giảng viên nào cũng có khả năng NCKH, hơn nữa có phải là “Gà đẻ trứng vàng” đâu mà năm nào cũng “cố rặn” ra được một đề tài khoa học! Chuyện chẳng có gì đáng nói nếu như cả đàn gà im lặng tận hưởng cái “ổ rơm” êm ái đó. Chẳng có gì phải phàn nàn nếu như không có những “sự cố” là có một vài con gà cắc cớ năm nào cũng vô tình để “tọt” ra những quả “trứng vàng” thật! Thế mới chết! Lập tức, những con gà “dại dột” kia bị cả đàn cô lập, bị coi là lạc loài, mắc dịch cúm H5N1 và tất nhiên phải được chữa trị với những liều thuốc thật nặng!
Thực chất, NCKH của một trường lớn mà lấy việc biên soạn các bộ đề thi làm nội dung chính là không thể chấp nhận được. Nó không đúng định hướng khoa học và hơn thế, nó không động viên được sự sáng tạo khoa học của giảng viên. Soạn hết các bộ đề của các học phần giảng viên sẽ soạn gì tiếp theo? Bản thân các bộ đề thi chỉ là nhiệm vụ chuyên môn thông thường của mọi giảng viên và không thể lấy nó làm giải pháp tình thế hiện tại. Một bộ đề thi chỉ được coi là đề tài khoa học khi nó đảm bảo được các tiêu chí khoa học về đổi mới nội dung và phương pháp kiểm tra, đánh giá như: phải đảm bảo được 5 mức độ đánh giá, nhất là các mức độ thông hiểu và vận dụng kiến thức và có khả năng phân loại được chất lượng học tập của sinh viên. Các bộ đề phải phong phú về hình thức kiểm tra, đánh giá như đề tự luận, đề mở, đề vấn đáp và nhất là phải thử nghiệm loại đề thi theo phương pháp trắc nghiệm khách quan. Một số giảng viên muốn sửa chữa, bổ sung các câu hỏi trong các bộ đề thi đã nạp không biết phải làm như thế nào để cập nhật những cải tiến mới? Chưa hết, quy chế bảo mật lỏng lẻo, việc lộ đề thi là khó tránh khỏi và thế là lợi bất cập hại! Thực trạng chung là các bộ đề thi tự luận hiện nay của không ít những phân môn, học phần chỉ đảm bảo đánh giá được mặt bằng kiến thức và chỉ kiểm tra được những kiến thức ghi nhớ máy móc, học vẹt. Không có giá trị sử dung lâu dài. Hiện tại, quy hoạch đào tạo hệ CĐSP của nhà trường ngày càng thu hẹp dần. Nhiều phân môn không còn các lớp chính ban. Trường đã bước sang năm học thứ hai giảng dạy theo tín chỉ học phần, vậy đã có bao nhiêu các bộ đề dạy theo niên chế đã không thể sử dụng được nữa. Năm học mới, trường được nâng cấp lên Đại học, việc giảng dạy và học tập sẽ theo quy hoạch đào tạo mới, chương trình giảng dạy mới thì “Ngân hàng đề thi” với hàng trăm, hàng ngàn bộ đề thi của Phòng Đào tạo, công trình NCKH của hàng trăm giảng viên trong nhiều năm qua sẽ bị “phá sản” và trở nên vô giá trị! Đây là một sự lãng phí rất lớn về kinh phí trả tiền thẩm định, phản biện cho các “giáo sư, tiến sĩ” của HĐKH cấp Tổ, cấp Khoa, cấp Trường trả tiền vượt giờ phụ trội cho hàng trăm giảng viên (hàng trăm triệu, hàng tỷ đồng), lãng phí công sức, thời gian và chất xám của đội ngũ khoa học nhà trường. Hơn thế nữa, nó tạo ra sức ì, kìm hãm và triệt tiêu mọi nhân cách sáng tạo của hàng trăm cán bộ, giảng viên.
Đến đây thì vẫn có thể lờ đi cho êm chuyện! Ai biết đấy là đâu và cho qua cũng chẳng chết ai cả! Điều “giở khóc, giở cười” là công đoạn “nghiệm thu đề tài NCKH” các cấp Tổ, Khoa và Nhà trường cũng lại tiến hành theo “quy trình” hình thức, đối phó đó. Tổ chuyên môn tổ chức nghiệm thu, phản biện qua loa, đại khái. Có những bộ đề mới chỉ hoàn thành quá nửa, những bộ đề sao chép, lặp lại của những năm trước hoặc chỉ soạn kín vài trang A4 cũng được nghiệm thu. Khoa thì không thèm thành lập HĐKH và chỉ báo cáo miệng kết quả các Tổ cho HĐKH cấp trường công nhận từng giảng viên hoàn thành nhiệm vụ NCKH theo danh sách đã đăng ký. Chủ yếu để tính định mức thanh toán tiền vượt giờ phụ trội! Không ít giảng viên lãnh số tiền mong đợi cả năm này lên tới hàng chục triệu đồng, và cũng không ít những giảng viên không có xu nào lại còn bị tuyên án “không hoàn thành nhiệm vụ NCKH” và bị khấu trừ vào giờ định mức lao động cho năm sau. Trớ trêu thay, “hình phạt nghiêm khắc” đó lại rơi vào những giảng viên có tâm huyết, có nhiệt tình, thực sự say mê công tác nghiên cứu khoa học! Ít nhiều họ cũng đã có đóng góp những ảnh hưởng khoa học của nhà trường cho địa phương và cho các trường Đại học, CĐSP trong toàn quốc. Có một vài giảng viên có lòng tự trọng khoa học, cố viết một bài báo đăng trên tạp chí chuyên ngành, hoặc lặng lẽ nghiên cứu một vấn đề khoa học cho đúng nghĩa thì lập tức bị Tổ, Khoa gây khó dễ và bị coi như thù địch, phủ nhận không thương tiếc! Một thày giáo dạy Nhạc, có đề tài ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) cấp Tỉnh đoạt giải Nhất Hội thi Sáng tạo Kỹ thuật của Tỉnh và được Bộ GD-ĐT mua bản quyền xuất bản nhưng Chủ nhiệm Khoa lại không biết đọc phần mềm tin học nên yêu cầu thày phải in tất cả các bài giảng điện tử với những hiệu ứng kỹ thuật phim ảnh, âm thanh, nốt nhạc… ra giấy thì mới công nhận. Tệ hơn, những sáng kiến không được công nhận đó lại được xuất hiện ngang nhiên trong nhiều trang Luận án của một ông Tiến sỹ mới cùng Tổ ?! Một thày khác sắp về hưu nhưng đã có 5,6 đầu sách xuất bản ở Tỉnh, ở Bộ. Nhiều năm nay, năm nào thày cũng có một hai đề tài CNTT cấp Tỉnh đoạt giải Sáng tạo Kỹ thuật thì Tổ và Khoa nhất định không nghiệm thu vì những lý do xác đáng như: không đúng tên đề tài đã đăng ký, không chịu soạn bộ đề thi như mọi người – rồi là đề tài đã được HĐKH cấp Tỉnh nghiệm thu, lãnh giải rồi, hoặc chúng tôi không biết đọc những đề tài tin học…và “đồng chí”buộc phải “vui lòng chấp nhận” là đã “không hoàn thành nhiệm vụ NCKH” và dĩ nhiên phải bị phạt trừ 179 tiết lao động thôi!
Như vậy, với những nguyên tắc máy móc, những lý sự “sắc như dao chém nước” đó của các khoa, tổ và lãnh đạo nhà trường thì sẽ có rất nhiều những đề tài khoa học không có giá trị sẽ được công nhận và có những đề tài khoa học thực sự đã bị phủ nhận theo những ý đồ ganh ghét, đố kỵ của các cá nhân có trách nhiệm!
Nhìn lại nhiều năm qua, bộ mặt của nhà trường vẫn chưa có gì thay đổi, chưa phát huy được ảnh hưởng khoa học của nhà trường với các trường khác và với địa phương trường đóng một cách xứng tầm một trung tâm khoa học. Hai vấn đề quan trọng là nghiên cứu khoa học và Tin học hóa nhà trường từ nhiều năm nay đều rất trì trệ.
Tuy bị “xử lý” một cách bất công và nặng nề như vậy nhưng thày giáo già kia vẫn đưa ra những kiến nghị tâm huyết nhằm cứu vãn tình hình:
- Đề tài khoa học từ nay nhất thiết phải mang tính mới, tính sáng tạo, tính cấp thiết, có các tiêu chí khoa học rõ ràng và có nhiều các định hướng khoa học.
- Không nhất thiết, một năm, giảng viên phải hoàn thành một đề tài khoa học, một bộ đề thi để đối phó và mang tính hình thức, không có giá trị khoa học. Đề tài có thể có nhiều định hướng về nội dung, ý tưởng và được phép nghiên cứu nhiều năm, mỗi năm học giảng viên hoặc nhóm nghiên cứu chỉ phải báo cáo tiến độ đã thực hiện được.
- Có các mức độ yêu cầu khoa học áp dụng cho từng học vị khoa học: Tiến sĩ, thạc sĩ, giảng viên chính, giảng viên thường…
- Cán bộ quản lý các Phòng, Ban và Ban Giám hiệu cũng phải có các đề tài NCKH hoặc sáng kiến kinh nghiệm chứ không phải chỉ làm lấy lệ khi đăng ký CSTĐ cấp này cấp nọ...
- Hội đồng Khoa học phải có văn phòng, có quy chế, quy định thực sự khoa học và có lãnh đạo phụ trách cùng kế họach theo dõi, giúp đỡ, tài trợ cho các đề tài cấp Tỉnh, cấp Bộ hoặc quan tâm hơn đối với những giảng viên mới ra trường.
- Đối với những giảng viên có những đề tài đạt giải như Sáng tạo Kỹ thuật, Chương trình 6 của Tỉnh sẽ được công nhận hoàn thành nhiệm vụ NCKH và miễn phải đăng ký.
Ở một cơ sở khoa học của Bộ Giáo dục – Đào tạo, cán bộ, giảng viên không biết tin học, ngọai ngữ sẽ là những người mù chữ. Việc Tin học hóa nhà trường từ nhiều năm nay rất trì trệ. Nguyên nhân chính là việc phân công cán bộ quản lý và những định hướng phát triển khoa học – công nghệ của lãnh đạo nhà trường rất mù mờ. Website của nhà trường đã được thiết kế từ nhiều năm nay nhưng nội dung nghèo nàn, ít được cập nhật và không có những cơ sở dữ liệu khoa học về các ngành nghề đào tạo nên đã không có tác dụng quảng bá hình ảnh và thương hiệu đào tạo của nhà trường. Hệ thống máy tính khu Hiệu bộ và Thư viện đã được lắp máy lạnh, đã được nối mạng Internet nhưng chưa được thiết lập mạng nội bộ nên không có tác dụng quản lý các họat động hành chính, tài chính kế toán, hoạt động đào tạo và các họat động khoa học dựa trên những cơ sở dữ liệu chính xác. Cán bộ các phòng ban chỉ sử dụng máy tính để đánh máy văn bản, rảnh rỗi thì đọc báo hoặc chơi games, nghe nhạc…
Việc ứng dụng CNTT và truyền thông trong quản lý và giảng dạy của nhà trường thì bị buông lỏng hoàn toàn và thực trạng rất yếu kém từ nhiều năm nay. Hạ tầng CNTT không bằng một số trường cấp 2, cấp 3 trong tỉnh. Phòng Hành chính quản lý toàn bộ các phòng học chức năng và các thiết bị multimedia là không đúng chuyên môn và không phù hợp với họat động dạy và học. Các phòng học nghe, nhìn không đúng quy cách về nhiệt độ, ánh sáng, âm thanh… máy tính, máy chiếu xuống cấp nghiêm trọng, nhiều phòng không còn tác dụng nghe nhìn vì máy chiếu rất mờ, loa và máy tính đã hư hết. Hệ thống các phòng học chức năng không được nối mạng internet nên tác dụng rất hạn chế. Việc sọan giảng bằng máy tính không được ai quản lý về nội dung chất lượng. Không ít giảng viên chỉ đưa lên được những khối chữ khổng lồ để khỏi phải viết bảng, không có các dữ liệu media, các kiên kết mở rộng bài giảng hoặc các hiệu ứng kỹ thuật mang tính sư phạm và có giá trị trực quan. Nhiều lớp học sinh phàn nàn vì cứ phải nhìn mãi những khối chữ dày đặc đó thần kinh bị ức chế và rất nhức mắt… Việc Phòng Hành chính quản lý đội ngũ cán bộ Tin học và quản lý các thiết bị nghe nhìn thay cho Phòng Đào tạo là không đúng chức năng và trái với nguyên tắc khoa học.
Vân vân và vân vân…
Nghe đâu, ông thày giáo già kia sau khi phát biểu xong phải đưa đi cấp cứu. Xe nhà trường lại đưa đến Bệnh viện Đa Khoa hiện còn đang đổ móng gần khu Amata! Rất may, ông chỉ bị “mất trí” tạm thời!
15-12-2011





HoàngAnh Khiêm
Trường Đại Học Đồng Nai


Địa chỉ: 8.17, Lô M, c/c Bàu Cát II, P.10, Q.Tân Bình, TP Hồ Chí Minh
Đt: 0919150189



Ảnh: Một thày giáo nhận giải “Sáng tạo Kỹ thuật” tỉnh Đồng Nai nhưng đã không được nhà trường công nhận hoàn thành nhiệm vụ NCKH.

And study the science in a "chicken that lays golden eggs"

RESEARCH BY TYPE
"Golden egg"
(Post newspaper employees)
A fluid with large University or the University's establishment (complete with self-funding program and training) operations research (Research) is the soul, a vital condition for the the present level, confirming the quality and its brand in the training process industries.
However, in some cases depend on the local budget or have been "upgraded" to the University, this high activity is a "burden" and so long this poor soul was suffering from a chronic diseases, not dangerous but very difficult to treat. It is a disease "achievements" or worse its formal, deal, "self-deceived" and "misleading" state ...
"It's jokes like" took place in a school is being upgraded above. For years, scientific research of this field in order to deal with labor norms 500 more a year for a teacher under the regulation of the Ministry of Education. "Solutions to the situation" for the m of memory "topic", Mr. Rector, Chairman of the Scientific Research (HDNCKH) has set an "initiative" - he advocated all faculty members a year to prepare an "exam" for a module are directly taught to put on "Bank exam" of the Training Department. Great! From the bank, Training Department and the school will evaluate the quality of teaching and learning in an objective manner? So all the masters, doctorate, bachelors are cows that compose the subject. The hard work just pulled out the old threads repair some computer and just type in a few days is complete, the careful, sometimes perforation completed in a few weeks. Worse, there are three years composing faculty to write back to three times "to implement the History Department of the civilized world" and even copied dozens of topics from a topic "to enforce the History Department of the civilized world," a colleague's retired ... He fully agree very principals, teachers also relieved because teachers are not always capable of scientific research, the more there must be "golden egg" Where but in any also "trying to push" to be a scientific! Nothing worth saying about if the chickens enjoy the silence "bedding" that quiet. Nothing to complain if you do not have the "problem" is having a few chickens in which muscles involuntarily to "good" results in the "golden egg" for real! The new death! Immediately, the chickens "foolish" even now there are isolated, species are considered lost, suffering from H5N1 flu and of course must be treated with heavy doses of it!
Th Australian nature, a large field of scientific research that the compilation took the exam as content is not acceptable. It is not well-oriented science and h on the , it does not encourage the creation of the science faculty. Send all the threads of the module lecturer will write next? The exam itself is only for professionals of all regular faculty members and can not get it done by BMC current. An exam can only be regarded as scientific as it ensures the scientific criteria of innovative content and methods of test and evaluation as to ensure the five levels of evaluation, especially level of understanding and applying knowledge and be able to classify the quality of student learning. The rich set of threads to form the test, as suggested self assessment review, subject to open , questioning and problem is to test the ph of exam national law objective test . Some teachers want to repair, additional questions in the exam has loaded do not know how to update the new improvements? And yet, lax security regulations, the road exam is unavoidable and that's more harm! Situations referred to as the self-exam review today of many such applications assigned subjects, modules measure only ensures ground knowledge and the knowledge test machine memory, rote learning. No value of long-term use. Currently, planning and training of the school system CDSP increasingly narrow. Many different classes of subjects no longer ban. School has entered second year teaching in the school credits , so how many of the subject taught by the yearly could not use anymore. New school year, the school was upgraded to university, the teaching and learning will be planned new training, new curriculum, the "Bank exam" v Oh, hundreds of thousands of exam rooms Training, Research works of hundreds of teachers over the years will be "bankrupt" and become worthless! This is a huge waste of funds to pay for evaluation and criticism for the "professor, Dr." The level of HDKH, Faculty level, school level over overtime pay for hundreds of faculty members (of hundreds of millions, billions), wasted effort, time and gray matter of the scientific staff of the school. Moreover, it creates inertia, curb and eliminate all the creative personality of hundreds of officials and faculty.
At this still can be ignored for quiet conversation! Who knows where it is and for the dead nor anybody! It 'turn to cry, now laughing, "is the" test subjects Research, "the group level, Science and the Schools are also conducted by" process "form, that deal. Professional groups and acceptance and criticism over the speakers, roughly. There are the subject completed only the half, the problem of duplication, repetition of previous years or just write a few pages A4 also contained test. Science is not even established HDKH and oral report of the Group results for HDKH level school teachers to recognize each complete tasks Research under the registered list. Mainly used to calculate the excess amount paid overtime! Many faculty leaders expected annual amount is up to tens of million, and many faculty do not tend to also be sentenced to "not complete the task of scientific research" and deducted at time of the labor for the following year. Ironically, the "severe punishment" that fell into the dedicated faculty, enthusiastic, truly passionate about the work of scientific research! They had less contribution to the scientific impact of the local schools and for universities, CDSP nationwide. There is some self-esteem faculty of science, trying to write a paper published in professional journals, or quietly studying a scientific problem to be true, then away To, Science and harass considered as hostile, denied without mercy! A music teacher, a topic application of information technology (IT) won first prize at the provincial level technological creativity contest of the provincial and the Ministry of Education bought the publishing rights but Dean does not know how to read computer software should be required in all teacher lectures with electronic effects and film technology, audio, notes the paper, the new ... recognized. Worse, but the initiative is not recognized is measured again blatantly appear in many pages of a thesis he also hosts the new Doctor?! One other teachers nearing retirement age but has 5.6 books published in the Province, in the Ministry. For years, in which a teacher has two threads Provincial IT Innovation Award and the Faculty of Engineering, the group did not test certain reasons justifiable as the subject was not on the register, not write the exam as people - then the subject has been accepted HDKH Provincial, territorial solution then, or we can not read the threads ... and informatics "comrades" have to "please accept" the was "not complete the task Research" and of course must be punished more than 179 employees it!
Thus, with the principles of machinery, the process of "cutting the razor" that of the scientific, organizational and school leaders will have many such applications do not have scientific value will be recognized and there are indeed scientific subjects have been denied by the intention of jealousy, envy of the individuals responsible!
Looking back over the years, the face of what the school is changing, not to promote the scientific impact of the school with other schools and with local schools play an x -range effects a Centres â scientific m school . Two issues are important in scientific research and Computerization of school for years are very stagnant.
But being "handled" unjustly and severely so, but the other old teachers still make confidential recommendations to remedy the situation:
- Project science t tumor necessarily bring new, innovative, urgency , there are clear scientific criteria and many other science-oriented .
- Not necessarily, a year, teachers must complete a scientific, an exam to deal and formal, with no scientific value. Topics may be more oriented content, ideas, and be allowed to study for years, each year the team trainer or just to report the progress made.
- Having the required level of science applied to each learners' science: Ph.D., master's, master trainers, trainers often ...
- Managers of the divisions, boards and administrators must also be topics or innovative scientific research experience, not only to obtain the registration of CSTD this level for it ...
- Science Council office must have rules, regulations and real science leaders in charge of the monitoring plan, help, funding for projects of provincial, ministerial or concerns over for new graduate teachers.
- For teachers have won the topics as Creative Technology, Program 6 of the province will be recognized to complete scientific research tasks and free to register.
In a scientific basis of the Ministry of Education - Training staff, teachers do not know computer science, foreign language will be those who are illiterate. The Computerization of school for many years slow. The main reason is the division managers and the development of science - technology leadership of the school is very obscure. The school's Website has been designed for years but poor content, less is updated and there are no scientific data base on the professional training should have no effect to promote the image and brand training of school performance. Computer systems and the effect of Library mounted air conditioning, Internet connection has not been set up intranet should not effect the operation management of administrative, financial accounting, training activities creation and scientific activities based on the database correctly. Personnel departments only use the computer to type in, then free time reading newspapers or playing games, listening to music ...
The application of ICT in teaching and management of the school is completely loose and very poor condition for years. IT infrastructure is not in some cases of grade 2, grade 3 in the province. Administrative and management of all function rooms and multimedia equipment and expertise is not strictly inconsistent with the teaching and learning activities. The classrooms Audiovisual irregular temperature, light, sound ... computers, projectors seriously degraded, not much room for visual effects are very dim projectors, speakers and computers were damaged all. The system does not function rooms have internet access should be very limited effect. The composer, computer instructor who is not in charge of quality content. Many teachers just give up the giant text block to be written off the table, not the media data, the firm expanded to lectures or effects brought pedagogical techniques and visual value. Many students complain because the class just to see forever the dense text which nerves are inhibited and eyestrain ... The Administrative and management staff to manage Information Technology and audiovisual equipment for changing rooms Training is not properly functioning and contrary to scientific principles.
And so on and so on ...
Another well, his old teacher after another said, must be taken to emergency. Vehicle back to school to Hospital foundations is still near Amata! Thankfully, he just was "insane" temporary!
15-12-2011




Khiem hoanganh
University of Dong Nai


Address: 17/08, Block M, c / c Bau Cat II, Ward 10, Tan Binh District, Ho Chi Minh
Tel: 0919150189


Photo: A teacher received the "Creative Engineering" Dong Nai province , but has not completed school recognized scientific research tasks.

Ngành học Lịch sử - Thực trạng & những Giải pháp trước mắt

NGÀNH HỌC LỊCH SỬ
THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP
?

“Hãy dạy làm sao để học sinh cảm thấy những điều được học như một phần thưởng quý giá chứ không như một nhiệm vụ ngán ngẩm”
Albert Einstein

Đổi mới căn bản các hoạt động giáo dục hiện nay là một yêu cầu cấp thiết trong xu thế hội nhập, phát triển. Sự đổi mới toàn diện về nội dung chương trình, đội ngũ giảng dạy, phương pháp, kỹ thuật và phương thức tư duy của người học là một cuộc cách mạng của ngành giáo dục nhằm đáp ứng những đòi hỏi của đất nước trong bối cảnh mới của thời đại. Đó là một thời đại với sự thay đổi lớn lao về tri thức về hình thức và nội dung, về ý nghĩa tri thức, về trách nhiệm của tri thức và về những đặc điểm của con người có giáo dục.
“Dạy học lấy học sinh làm trung tâm” vẫn luôn là trọng tâm của sự đổi mới phương pháp dạy học hiện đại . Ở nước ta từ thập niên 60 của thế kỷ XX đã thực hiện nguyên lý “học đi đôi với hành, giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, nhà trường gắn liền với xã hội” theo tư tưởng Hồ Chí Minh. Vấn đề là bằng cách nào gắn được những lý luận hết sức đúng đắn đó vào thực trạng nền giáo dục hiện nay ở tất cả các bậc học.
Ngay từ những thập niên 70, 80 của thế kỷ trước, các nhà nghiên cứu giáo dục đã nêu ra những vấn đề bất cập về vị trí, vai trò của khoa học xã hội trong lĩnh vực giáo dục – đào tạo: từ sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng cho đến nay, đa số học sinh, sinh viên thích các ngành khoa học kĩ thuật, khoa học tự nhiên hơn khoa học xã hội. Chỉ có một số ngành của khoa học xã hội liên quan đến kinh tế, đối ngoại như thương nghiệp, kinh tế kế hoạch, quan hệ quốc tế, ngoại giao… được sinh viên quan tâm. Còn các ngành như kinh tế chính trị học, chủ nghĩa xã hội khoa học, triết học thì chưa thu hút được học sinh, sinh viên vì chưa thực sự đổi mới chương trình và đội ngũ giảng dạy các ngành khoa học xã hội còn khá bảo thủ - ảnh hưởng của một giai đoạn dài của thời kỳ bao cấp, duy ý chí. Chúng ta muốn hình thành nhân cách xã hội chủ nghĩa nhưng uy tín của khoa học lý luận đang giảm sút, thiếu bổ sung, còn nặng tính hàn lâm, giáo điều và minh họa. Thậm chí, theo một số nhà nghiên cứu thì thực trạng khoa học xã hội hiện nay đã là một vấn đề trầm trọng. Trong xu thế hội nhập quốc tế, xã hội đòi hỏi bức xúc về cải cách chính trị, cải cách hành chính nhưng trong các hệ thống trường học ho?c sinh, sinh vin lại rất ngần ngại học các phân môn chính trị, và khoa học xã hội nói chung. Trong thực tế hiện nay, vị trí bộ môn lịch sử ở bậc học phổ thông, chế độ tuyển sinh và chính sách ngành nghề đối với các ngành khoa học xã hội cũng tác động không nhỏ đến việc xác định mục đích, động cơ học tập và chất lượng đào tạo của đa số học sinh, sinh viên…
Dư luận, báo chí một vài năm gần đây cũng đã có những diễn đàn bày tỏ sự quan ngại về chất lượng dạy và học lịch sử nhất là về lịch sử dân tộc của học sinh, sinh viên ở tất cả các bậc học. Thế hệ trẻ ngày nay tự khẳng định mình bằng tri thức thời đại và nền văn hóa dân tộc, song còn nhiều hạn chế về phương pháp tư duy trừu tượng mang tính sáng tạo, khám phá. Thiếu hiểu biết về các mảng tri thức như tiêu chí về tự do, dân chủ hoặc tình trạng kinh tế của đất nước với tiêu chí của một nền văn minh công nghiệp. Sinh viên cần biến những tri thức hàn lâm sách vở, kiến thức thời đại thành vốn tri thức của riêng mình mà không phải chỉ là sự sao chép, thừa hưởng. Hiểu sâu, biết rộng những kiến thức lịch sử và kỹ năng vận dụng vào thực tiễn phải là nhu cầu tự thân của tuổi trẻ trong hành trang vào đời.
Những trở lực lớn trong phạm vi rộng hiện nay về môi trường làm việc tập thể đó là tính hợp tác, kỹ năng làm việc theo nhóm và ý thức tự giác - một ý thức mới trong hội nhập và phát triển. Những giá trị ảo, bệnh thành tích, sự níu kéo lẫn nhau, chủ nghĩa bình quân… trong công tác quản lý, trong dạy và học hiện nay đang là một trở lực vô hình và rất nguy hiểm. Xã hội văn minh ngày nay chính là xã hội của những con người tự giác–theo nghĩa rộng, do những con người tự giác tạo ra.
Đối với hệ thống các trường đại học, cao đẳng sư phạm, bản chất hoạt động dạy và học là hoạt động nhận thức đặc biệt mang tính chất nghiên cứu của sinh viên dưới sự hướng dẫn của giảng viên.Sinh viên phải là chủ thể của hoạt động nhận thức – huy động ở mức cao nhất tiềm năng, vốn sống để chiếm lĩnh tri thức, kỹ năng. Trong quá trình đó, sinh viên không chỉ tái tạo lại tri thức mà còn tìm kiếm tri thức mới.Với những hoạt động dạy – học tương tác và hệ thống các phương pháp tích cực, sinh viên sẽ được học và tìm kiếm tri thức, kỹ năng trong điều kiện sư phạm.
Đổi mới phương pháp dạy học lịch sử theo hướng tích cực (active method) là sự vận dụng, tích hợp các lý thuyết dạy học hiện đại với hệ thống các phương pháp tích cực và có sự trợ giúp của công nghệ mới. Muốn vậy, cần đổi mới nhận thức về 4 nhiệm vụ dạy học của hệ đào tạo sư phạm hiện nay đối với ngành học lịch sử: dạy tri thức khoa học lịch sử, dạy kỹ năng dạy học bộ môn lịch sử; dạy phương pháp lưu trữ, xử lý thông tin, sử dụng thông tin và phương pháp nghiên cứu khoa học lịch sử…; hình thành thái độ, thế giới quan khoa học, đạo đức nghề nghiệp cho sinh viên. Các nhiệm vụ dạy học này phụ thuộc vào sự đổi mới, hoàn thiện 4 yếu tố trong cấu trúc hoạt động dạy - học tương tác: chương trình, giáo trình; giảng viên; phương tiện, thiết bị dạy học hiện đại và sinh viên. Trong đó, giảng viên, sinh viên là hai yếu tố chính (hai yếu tố động) các yếu tố khác chỉ trở nên có ý nghĩa khi đặt trong tác động tương hỗ của hai yếu tố này vì nó định hướng cho những tác động của giảng viên và những đáp ứng của sinh viên trong suốt quá trình học tập.
Tuy còn nhiều vấn đề bất cập, song điều kiện quyết định và quan trọng hàng đầu trong công cuộc đổi mới hiện nay vẫn là sự tự hoàn thiện đổi mới của giảng viên. Giảng viên phải được hoàn thiện chu đáo để thích ứng với những thay đổi chức năng, với những nhiệm vụ đa dạng phức tạp của hướng dạy học theo phương pháp tích cực và có tâm huyết với công cuộc đổi mới giáo dục. Trong thời đại bùng nổ thông tin và cách mạng khoa học – công nghệ, giảng viên cũng cần phải có khả năng nhất định về ngoại ngữ, tin học để khai thác, cập nhật thông tin khoa học và các nguồn tư liệu phong phú trên mạng internet, làm chủ được các phương tiện công nghệ thông tin, thiết bị hiện đại, vận dụng sáng tạo trong giảng dạy.
Mục tiêu chính của kế hoạch đào tạo ở cao đẳng, đại học ngành sư phạm không phải là thông tin lại toàn bộ tri thức lịch sử nói chung mà là truyền thụ các vấn đề, chuyên đề lịch sử mang tính khoa học của chương trình đồng tâm. Đó là các vấn đề về phương pháp luận sử học, những quy luật phát triển của lịch sử xã hội, phương pháp tư duy và những kỹ năng nghề nghiệp cần thiết… Nhóm phương pháp thuyết giảng và lượng tri thức khoa học của giáo trình, sách giáo khoa là mặt mạnh của khoa học xã hội song cần giảm bớt những thông tin áp đặt buộc sinh viên phải thừa nhận và ghi nhớ máy móc. Giảng viên cần tăng cường các bài tập nhận thức về phương pháp luận sử học, giảm bớt những câu hỏi tái hiện lịch sử, tăng cường các câu hỏi phát triển thông minh, giảm bớt những kết luận áp đặt và tăng cường phương pháp gợi mở để sinh viên tự nghiên cứu phát triển bài học.
Sinh viên phải được tự học ít nhất 30% học phần hoặc các môn học, giảng viên phải sắp xếp sao cho trong một bài giảng lịch sử thời lượng diễn giảng là ít nhất. Với hệ thống các phương pháp dạy học hiện đại giảng viên cần thử nghiệm nhiều kĩ thuật khác nhau. Xin xem các phương pháp giảng dạy theo vấn đề, chuyên đề cho các học phần cụ thể trong cuốn “Thực hiện kế hoạch đào tạo ngành học lịch sử”. Bộ Giáo trình đổi mới này đã được biên soạn theo hướng mở để giảng viên sáng tạo lựa chọn hệ thống các phương pháp để có thể giải quyết vấn đề lịch sử một cách tốt nhất, phù hợp nhất và hiệu quả nhất tuỳ theo từng điều kiện hoàn cảnh, đối tượng sinh viên .
Phương tiện dạy học hiện đại (multimedia) không phải là giải pháp toàn năng và cũng không phải là phương pháp dạy học hiện đại, nhưng hành động sử dụng những phương tiện dạy học này lại là hành động phương pháp. Đó là một hệ thống kỹ thuật dùng để trình diễn các dữ liệu và thông tin, sử dụng đồng thời các hình thức chữ viết, âm thanh, hình ảnh, động hình (animation), film, vidéo clip, các hiệu ứng… qua hệ thống computer, trong đó tạo khả năng tương tác giữa người sử dụng và hệ thống. Từ đó khả năng tương tác giữa hoạt động dạy và hoạt động học có hiệu quả cao .
Cuối cùng, phương châm đổi mới phương pháp dạy học chính là việc đơn giản hoá các vấn đề phức tạp. Kiến thức nào cũng cần cũng quan trọng song phải chọn lọc và trở thành nhu cầu hiểu biết thực sự với từng đối tượng sinh viên. Cái mới của phương pháp là dạy ít nhưng học nhiều và chuyên sâu. Giảng viên phải coi sinh viên như là những đối tác và được đối thoại, đề xuất yêu cầu trong quá trình truyền thụ, tiếp nhận tri thức. Sinh viên cần được giảng viên khơi gợi sự ham muốn hiểu biết khoa học và được hướng dẫn phương pháp để chiếm lĩnh tri thức - biến quá trình đào tạo thành quá trình tự đào tạo.




Hoàng Anh Khiêm
Khoa SPKH Xã hội - Đại học Đồng Nai




Nghiệm thu đề tài nghiên cứu khoa học